Streektalen op sociale media

Door Lysbeth Jongbloed

Op 7 oktober heb ik een lezing gegeven op de streektaalconferentie van de Stichting Nederlandse Dialecten over taalvariatie in sociale media. Reis ik normaal voor mijn onderzoek regelmatig vanuit Fryslân naar Maastricht, deze keer mocht ik (vanuit mijn perspectief) naar de andere uithoek van het land, namelijk Middelburg

Limburg en Brabant

Uit de lezingen van Leonie Cornips en Jos Swanenberg bleek dat in Limburg en Brabant het gebruik van streektaal op sociale media vaak gepaard gaat met humor.  De ‘Be Like’ pagina’s op Facebook gaan vaak over tegenstellingen tussen wij (de Brabanders of de Limburgers) en zij (meestal de Hollanders): Hollanders zijn zuinig, Brabanders hebben een bourgondisch karakter en alleen de Limburgers weten wat echte carnaval is. Soms kunnen teksten ook alleen met kennis van het dialect worden begrepen.

Brabanders bedoelen hiermee dat ze net zijn gearriveerd, maar dat begrijpen die domme Hollanders natuurlijk niet.

Taal, identiteit en publiek

Streektalen worden vaak gebruikt om een lokale of regionale identiteit te construeren: je laat door het gebruiken van een streektaal bewust of onbewust zien waar je vandaan komt of waar je je thuis voelt. Soms is taalkeuze best lastig. Kies je ervoor om in je eigen streektaal te twitteren, of een status update op Facebook te zetten, dan creëert dit een gevoel van intimiteit. De consequentie hiervan is echter dat je hierdoor een gedeelte van je contacten die de taal niet begrijpt buitensluit. Een strategie om niemand buiten te sluiten en toch te laten zien wie je bent is door meerdere talen tegelijk te gebruiken. Een goed voorbeeld hiervan is de volgende tweet van Doutzen Kroes.

Ook de band De Hûnekop uit de Friese Wouden schrijft zijn teksten op Twitter in het Fries, en meestal kun je zelfs het WâldFrysk (het Friese dialect dat in de Friese Wouden wordt gesproken) erin terugvinden. In onderstaande tweet laat De Hûnekop door het gebruik van eem (even) en saterje (zaterdag) zien dat de roots van de band in de Friese Wouden liggen. Nix mis mee

Gebruik van Fries op sociale media door tieners

Het gebruik van het Fries op sociale media is het onderwerp van mijn promotieonderzoek. In de lezing die ik in Middelburg heb gegeven ben ik naast het uitleggen van Friese tweets ook ingegaan op onderzoek dat ik in 2013 en 2014 heb uitgevoerd. Voor dat onderzoek hebben ruim tweeduizend middelbare scholieren uit Friesland een vragenlijst ingevuld over o.a. hun taalgebruik op sociale media. Het Fries wordt vooral veelvuldig gebruikt  door Friestalige jongeren op WhatsApp: zo’n 85% van deze jongeren schrijft weleens een appje in het Fries. Ongeveer de helft van de Friestalige jongeren gebruikt zelfs vaak of altijd Fries op WhatsApp. Voor status updates op Facebook en op Twitter liggen de aandelen wat lager.

Big data

Antal van den Bosch liet in zijn presentatie een aantal analyses zien die hij met behulp van Twiqs.nl heeft gemaakt. Twiqs.nl is een enorme database waarin sinds 2010 het grootste gedeelte is opgeslagen van de tweets die vanuit Nederland verstuurd zijn. Wanneer wordt er het meest getwitterd over eten? Je raadt het vast al: rond 18.00 uur. Ook liet hij zien hoe vaak bepaalde Friese, Brabantse en Limburgse woorden voorkomen. Als dit je aanspreekt: je kunt zelf ook queries  invoeren op de site. Twitter kun je ook gebruiken om taalverandering te monitoren, bijvoorbeeld het gebruik van hun als onderwerp in plaats van zij. Stef Grondelaers en Roeland van Hout lieten dit aan het eind van de dag zien in hun presentatie.

Het belang van dit soort onderzoek

Waarom is het gebruik van streektalen op sociale media belangrijk? Kornaí, een onderzoeker uit Hongarije, berekende in 2013 dat 95% van de talen bedreigd wordt door een digitale dood. Hij schrijft: “If it’s not on the web, it does not exist.” Het Fries was tot de opkomst van de sociale media voornamelijk een gesproken taal. Kan 67% van de inwoners van Friesland het Fries goed spreken, slechts 15% kan het goed schrijven. Aangezien sociale media een steeds belangrijkere plek innemen in onze dagelijkse communicatie, zou deze beperkte schrijfvaardigheid een bedreiging voor de positie van het Fries kunnen vormen. De eerste resultaten van mijn onderzoek wijzen in een positieve richting: het Fries wordt mede dankzij de sociale media meer dan ooit geschreven. En de fonetische spelling die je vaak aantreft, heeft wat mij betreft iets heel charmants: het maakt iemands berichten heel persoonlijk, en  construeert als niks anders iemands lokale identiteit.

(eerder verschenen op https://deayotun.wordpress.com/2016/10/12/streektalen-op-sociale-media/ en overgenomen met toestemming van de auteur)